گزارش برنامه
گزارش برنامه پیمایش خطالرأس دوبرار
(از گردنه امامزاده هاشم تا بعد از قلل قرهداغ)
5 الی 7 تیر ماه 1396
موقعیت جغرافیائی:
خط الرأس مرتفع کوههاي منطقه فیروزکوه و البرز شرقی دوبرار می باشد که ارتفاع بلندترین قله آن 4150 متر به همین است. خط الرأسی پر فراز و نشیب و داراي 23 قله مرتفع که 7 قله آن بیش از 4000 متر ارتفاع دارند. جهت اصلی این خط الرأس، شرقی- غربی و داراي طول تقریبی 75 کیلومتر و از جنوب روستاي پلور در جاده هراز آغاز و با تشکیل قلل مرتفع متعددي از جمله بزمچال یا چنگیزچال، پروانه، انگمار، دوبرار، سوزچال، قره داغ، قیاقلکه و شاه تپه به نمرود در جاده فیروزکوه میپیوندد.
دریاچه هاي تار و هویر و رودخانه دلیچاي در جنوب خط الرأس و رودخانه نمرود و لاسم در شمال آن جریان دارند و از طریق یال و گردنهي سیاه ریز به کوه پاشوره متصل و از سایر جناحها کاملاً آزاد میباشد.
قلل پیمایش شده:
به ترتیب از غرب به شرق: بزمچال، میانرود، نور، لاسم، چنگیزچال 1 و 2 و 3، پروانه غربی و شرقی، انگمار غربی و شرقی، ماز، دوبرار غربی و شرقی، سوزچال غربی و شرقی، رخش، شاهورس، قرهداغ 1 و 2 و 3 و 4.
وجود پناهگاه و جانپناه:
در منطقه و مسیر پیمایش پناهگاهی وجود ندارد. در برخی نقاط مسطح مثل گردنه ها، قله پروانه، کمی بعد از قله دوبرار به سمت شرق، گردنه سوزچال بعد از قله هاي سوزچال، بعد از قله رخش و بعد از تیغههاي و قلههاي قره داغ محل هاي صاف شده و سنگچین شده جهت برپایی چادر و شبمانی وجود دارد.
نوع و ساختار سنگی منطقه:
ساختار سنگی این منطقه مثل سایر مناطق البرز داراي سنگ خارا و در اکثر مناطق کاملاً مستعد ریزش میباشد.
گونههاي جانوري:
این منطقه به دلیل بکر و کم تردد بودن داراي گونههاي مختلف پرندگان شکاري، بز کوهی، کل، خرگوش کوهی، کبک، گراز، گرگ، مار، عقرب میباشد که در طول مسیر از تقریبا تمامی گونهها روئیت شد.
جاده دستیابی به مبدأ پیمایش از غرب به شرق خط الرأس:
معمولترین راه پیمایش خط الرأس دوبرار از جهت غرب به شرق و از روستاي زیار ، واقع در جاده هراز و بعد از پلور و یا کمی جلوتر از گردنه امامزاده هاشم که سوله اي نیمه تمام در کنار جاده علامت مشخص آن میباشد. جهت رسیدن به جاده هراز باید از شرق تهران خارج شده و در امتداد جاده جاجرود از شهرهاي بومهن، رودهن و دماوند گذر کرده و وارد جاده هراز (آمل) شد.
روستاهاي اطراف:
در شمال و جنوب خط الرأس روستاهاي زیادي هست که جهت فرود از هر یال منتهی به روستا باید از قبل آن مسیر را شناسایی کرده باشیم.
امکانات خدماتی و رفاهی:
جهت تهیه مواد غذایی و آشامیدنی بهتر است از مبدأ و یا فروشگاههاي کنار جاده و امامزاده هاشم تهیه شود.
چشم انداز خطالرأس:
شمال: قله پاشوره، هلزم، عبرت
جنوب: دریاچه تار و هویر، کوهستان زرینکوه و قوچ
شمال غربی: قله دماوند (جبهههاي جنوبی، جنوب غربی و غربی، دره یخار)، خط الرأس دوخواهران، قله میشینه مرگ، نواحی البرز مرکزي و خلنو.
وضعیت خطالرأس در زمستان:
این خط الرأس و قلل آن در زمستان صعود سخت و مخاطره انگیزي دارد. ریزش بهمنهاي پیدرپی در جناحهاي شمالی و جنوبی به شدت در زمستان ادامه مییابد و دنباله آن تا اوایل بهار نیز وجود دارد. بر روي لبه خطالرأس نقابهاي برفی بزرگی تشکیل میشود . صعود قلل منطقه به تجربه کافی زمستان و استفاده از وسایل کامل کوهنوردي نیاز دارد.
بهترین زمان پیمایش:
بهترین زمان براي پیمایش خط الرأس دوبرار اواسط خرداد ماه میباشد و به دلیل دسترسی به برفچالهاي متعدد امکان تهیه آب آسانتر خواهد بود. جهت اجراي پیمایش کامل خطالرأس بصورت نرمال، باید حداقل 5 روز زمان در نظر گرفت.
وجه تسمیه:
نامگذاري این خطالرأس با نام بلندترین قله یعنی دوبرار، همسو می باشد و نام دیگر و البته کم کاربرد این خطالرأس ماز است که در زبان مازنی (مازندرانی) به معنی زنبور عسل است.
وضعیت جوي حاکم بر منطقه:
با توجه به ارتفاع این خطالرأس که میانگین از 3500 تا 4150 متر متغیر است بادهاي غربی سرد و خشک در اکثر روزهاي سال در حال وزیدن میباشد.
وضعیت جوي در روز اجراي برنامه:
- آسمان صاف و آفتابی، در بعد از ظهرها همراه با لکههاي ابر و وزش باد
- حداقل دماي هوا در شب 2 درجه و حداکثر در روز 10 تا 15 درجه سانتیگراد
وضعیت آب در منطقه:
- فقط امکان استفاده از برف برفچالها، نقابهاي برفی یا آب جاري زیر برفچالها در گرماي روز.
وضعیت آنتندهی تلفن همراه:
به دلیل پوشش روستاهاي اطراف خط الرأس اکثر نقاط امکان برقراري ارتباط با موبایل را دارد.
شرح برنامه:
با اعلام پیش گزارش برنامه تو سط سرپرست سه هفته قبل از اجراي برنامه کار ثبتنام نفرات آغاز شد. با توجه به خاص بودن برنامه از نظر سنگین بودن پیمایش و خطرات ناشی از عبور معابر ریزشی و تیغهاي سرپرست برنامه در انتخاب افراد تیم حساسیت بیشتري را به خرج داده و انتخاب نفرات محدودتر انجام شد. در آخر با توجه به ماه مبارك رمضان حداقل نفرات جهت اجراي برنامه اعلام آمادگی کردند و تیم 3 نفره جهت هماهنگیهاي لازم بسته شد.
به جهت دوري از ترافیک شب عید فطر تصمیم بر این شد که حرکت خود را در ساعت 19 روز یک شنبه 4 تیرماه به سمت جاده هراز و امام زاده هاشم شروع کنیم.
ساعت 21 سه کیلومتر بعد از امامزاده هاشم پل مرغ و در کنار کارگاهی عمرانی که مبدأ صعود ما بود توقف کردیم و با برپایی چادر و خوردن شامی مفصل شب را پاي یال منتهی به قله بزم چال سپري کردیم.
روز اول، 5 تیرماه
صبح روز عید ساعت 7:30 بعد از صرف صبحانه و در کنار جاده ي مملو از ماشین ها حرکت خود را در شیبی نسبتا تند آغاز کردیم. با ارتفاع گرفتن کم کم حس اجراي برنامهي سنگین کاملاً محسوس شد. با حرکت خوب و یکنواخت از ارتفاع 2500 در مدت دو ساعت به قله بزم چال با ارتفاع 3426 متر رسیدیم. بر فراز قله نمایی نسبی از خطالرأس تا قله پروانه نمایان شد. حرکت را در جهت غرب به شرق با پستی و بلندي کم ادامه دادیم.
در مسیر، بکر بودن منطقه کاملاً محسوس بود و دیدن گلهاي از گرازها دلیل این ادعا شد. با پیشروي و عبور از قلههاي نور ( 3402 متر)، لاسم ( 3433 متر)، آب میانرود، 3427 متر) به قلل چنگیزچال رسیدیم. از چنگیزچال یک تا سه گاهی نیاز به دست به سنگ شدن و فرود دست به سنگ انجام میشود. ارتفاع این قلل به ترتیب 3617، 3638 و 3630 متر میبا شد که بین چنگیزچال دو و سه محلی مناسب جهت شبمانی و برپایی چادر وجود دارد. طبق برنامهریزي قبلی قرار بر این بود تا شبمانی اول در قله پروانه انجام شود، پس حرکت خود را به سمت قله پروانه ادامه دادیم.
رأس ساعت 18 به قله پروانه ( 3744 متر) رسیدیم که بین پروانه یک و دو محل مناسبی در کنار برفچالی با آب جاري و زلال تصمیم به برپایی چادر و شبمانی گرفتیم. خوشبختانه وجود آب جاري برفچال صرفه جویی خوبی در وقت و مصرف گاز براي تیم داشت و با پر کردن کمل بک هاي سه لیتري دغدغه آب روز بعد برطرف شد . با تاریک شدن هوا کم کم سرماي شبانه خودي نشان داد و در این هنگام و در سایه روشن هوا حضور حیوانی شبیه به گرگ در نزدیکی چادر باعث هشیاري ما نسبت به اتفاقات احتمالی شد. با ایجاد سر و صدا در زمانهاي متعدد تا قبل از خواب باعث دوري حیوانات احتمالی دور و اطراف چادر شدیم و بعد از صرف شامی سبک به استراحت پرداختیم.
روز دوم، 6 تیرماه
در طلوع و گرماي آفتاب، بعد از صرف صبحانه و جمع آوري چادر در ساعت 8 صبح حرکت خود را با صعود قله پروانه دو آغاز کردیم. از دور قله انگمار خودنمایی میکرد و فاصله زیادي طی شد تا به نزدیکی این قله برسیم. با عبور از انگمار غربی (4011 متر) که اولین قله 4000 متري خطالرأس از سمت غرب بود، بلافا صله به انگمار شرقی (4007 متر) رسیدیم. تقریبا کار دست به سنگ و عبور از معابر ریزشی از روز دوم برنامه آغاز می شود. با پیشروي بیشتر و فراز و فرودها قسمت هاي بیشتري از خطالرأس، قلل پیش و دریاچههاي تار و هویر نمایان شد. حد فاصل قلل انگمار و دوبرار در بیشتر مواقع به صورت تیغهاي و دست به سنگ پیمایش میشود که دقت بسیار زیادي را در عبور از این معابر نیاز دارد و امکان عبور از پایین تیغهها به دلیل شیب بیشتر با ریسک بالاتري همراه است که به هیچ عنوان پیشنهاد نمیشود.
در ادامه به قله دوبرار غربی (4039 متر) رسیدیم و بعد از استراحت کوتاهی به سمت دوبرار شرقی حرکت کردیم. کمی بعد از قله نیاز به فرود 6 تا 7 متري دست به سنگ با دقت زیاد شد تا به ادامه مسیر پرداختیم و به قله دوبرار شرقی (4083 متر) و در ادامه دوبرار اصلی (4150 متر) ر سیدیم. از این قله ادامه مسیر تا قله رخش و قرهداغ نمایان شد که متوجه حجم بسیار کم برفچال در ادامه مسیر روز سوم شدیم. کمی پایینتر از قله محل مناسبی در کنار برفچالی عظیم براي برقراري چادر وجود داشت که تصمیم گرفتیم شب را همینجا چادر بزنیم. اما با توجه به حجم سنگین پیمایش روز سوم تصمیم به ادامه حرکت گرفتیم تا به گردنه رخش برسیم. با پیچش کم خطالرأس به قله سوزچال غربی (3956 متر) و سوزچال شرقی (3988 متر) رسیدیم. بین این دو قله مسیر همچنان تیغه اي و امکان عبور تعادلی وجود دارد و با کمی فراز و فرود بیشتر به هم میرسند. از بلنداي سوزچال شرقی برفچال عظیم شرقی گردنه رخش ( 3850 متر) مشخص شد و متوجه آب جاري پایین برفچال شدیم که اتفاق بسیار خوبی براي صرفه جویی مجدد در زمان و گاز مصرفی تیم بود. از قله به سمت گردنه سرازیر شدیم و اقدام به برپایی چادر کردیم. با فرود 40 متري در پایین برفچال با آب زلال کمل بک ها را پر کردیم و مجدد به سمت گردنه بالا اومدیم و بعد از صرف شام به استراحت پرداختیم.
روز سوم، 7 تیرماه
باوجود وزش باد سرد و نسبتا شدید که از بامداد روز سوم در گردنه رخش شروع شده بود آماده حرکت به سمت قله رخش شدیم. با حرکت یکنواخت و یک ساعته شیب زیاد طی شد و به قله رخش ( 4067 متر) رسیدیم. بر فراز قله ادامه مسیر به نظر کوتاه خواهد آمد و از حجم فعالیت زیاد بر روي تیغههاي قرهداغ چیزي نمایان نیست. پس از صعود قله شاهورس (4020 متر) و پیمایش نسبتا طولانی به منطقه قرهداغ رسیدیم. با جمعآوري باتومها براي عبور از روي تیغهها به حرکت ادامه دادیم.
به هیچ عنوان فرود یا تراورس از پایین تیغهها پیشنهاد نمیشود. پیشروي خیلی کند و با دقت بسیار زیاد انجام میشود.
پیچ و خم ها و شکست هاي پیدرپی تیغهها تا زمان درگیري با آنها از دور قابل تشخیص نیست و برخی مواقع باید کاملاً به انتهاي مسیر نزدیک شد تا ادامه راه نمایان شود. در ادامه به قله قرهداغ یک (3948 متر) رسیدیم و بعد از کمی استراحت به سمت قرهداغ دو، سه و چهار حرکت کردیم. بعد از قرهداغها ادامه خطالرأس را بررسی کردیم. ادامه مسیر، طولانی، با کم شدن ارتفاع و بدون چالش بود. با توجه به زمان کم باقیمانده از روز سوم و هماهنگی قبلی با راننده، عبور از بخشهاي اصلی و چالشی خطالرأس، حجم کم ذخیره آب نفرات تیم و نبود برفچال مناسب در ادامه مسیر با مشورت گروهی تصمیم به فرود از یال منتهی به روستاي دهنار گرفتیم. از یال جنوبی خطالرأس به سمت روستا سرازیر شدیم و به سمت دره حرکت کردیم. ادامه مسیر تا دره به صورت شن اسکی ادامه دارد و در پایین یال چشمه اي مناسب براي نوشیدن جاري بود. با توجه به حجم کم آب جاري در کف دره راه مناسبی براي رسیدن به روستا فراهم بود. با نزدیک شدن به روستا به تجمع تعدادي از جوانان دهنار رسیدیم و آنها با هندوانه خنک و آب چشمه از ما استقبال کردند. در ساعت 19 به روستاي دهنار رسیدیم و کمی بعد با رسیدن راننده براي حرکت به سمت جاده فیروزکوه و تهران آماده شدیم.
نکات قابل توجه:
- برنامهریزي و زمانبندي مناسب برنامه
- شناخت کافی سرپرست نسبت به مسیر و هدایت تیم
- سبکبار بودن به دلیل برنامهریزي تغذیه و مدیریت لوازم
- آمادگی نفرات تیم متناسب با فعالیت سنگین و عبور از معابر ریزشی و خطرناك
- همراه داشتن آب کافی و مدیریت مصرف آب و غذا
- همراه داشتن کلاه لبهدار و کرمهاي حفاظتی در برابر نور خورشید (آفتاب منطقه شدیدا باعث سوختگی و ایجاد تاول در سطح پوست صورت میشود)
زمانبندي برنامه:
کل مدتزمان برنامه: 66 ساعت
کل مسافت پیمایش شده در سه روز: 50 کیلومتر
مدتزمان پیمایش روز اول: 11 ساعت
مسافت طی شده: 17 کیلومتر
مدتزمان پیمایش روز دوم: 11 ساعت
مسافت طی شده: 16 کیلومتر
مدتزمان پیمایش روز سوم: 10 ساعت
مسافت طی شده: 17 کیلومتر
هزینه برنامه:
نفري 82000 تومان
