گزارش برنامه
گزارش پیمایش خط‌الراس کلاه‌قاضی به یخچال
تاریخ اجرا: 7 تا 9 خرداد 1404
منطقه: کوهستان الوند، یکی از شمالی‌ترین قله‌های رشته‌کوه زاگرس در شهرستان تویسرکان، استان همدان
شرح برنامه:
روز اول – صعود پنج قله از خط‌الراس
حرکت تیم چهارشنبه شب (21:45) از تهران با اتوبوس آغاز شد. بامداد پنجشنبه (4:00) به تویسرکان رسیدیم. پس از صرف صبحانه و تحویل وسایل اضافی، با نیسان به محل شروع مسیر (چال‌کوکی) رفتیم.
پیمایش از ساعت 5:30 صبح آغاز شد. مسیر پیمایش از شرق (قله کلاه‌قاضی) تا غرب (قله یخچال) در نظر گرفته گردیده بود. با عبور از چمن شاهنشین و چمن داروغه، از جان‌پناه الزهرا (ارتفاع 2860 متر) و پناهگاه الغدیر )ارتفاع 3040 متر) گذر کردیم و حدود 5.5 کیلومتر مسافت را طی و در حدود 1000 متر از مبدا ارتفاع گرفتیم. بعد از پناهگاه الغدیر (دارای دو اتاق مجزا و چشمه آب مناسب می باشد) به یک سه راهی در ارتفاع 3110 متر رسیدیم که پس از تعویض راهنما، صعود به قلل خط‌الراسی آغاز شد. چون هدف ما قله کلاه‌قاضی بودفدر محل سه‌راهی بعد از پناهگاه الغدیر وارد مسیر پاکوب میانبر شده و مستقیما به‌سمت قله کلاه‌قاضی رفتیم. در بازه ظهر تا عصر، تندبادها غیرمنتظره و ناگهانی بودند؛ در ساعت 12 و 15 شاهد وزش‌هایی شدیم که به‌وضوح نفرات را دچار بی‌تعادلی می‌کرد. در این شرایط، تمرکز، فاصله‌گذاری، و کنترل سرعت حرکت حیاتی بود.
پس از صعود به قله کلاه‌قاضی، مسیر خود را به سمت غرب ادامه دادیم و به قله های شاخص سرخ‌کوه، خاکو، کوبری و در نهایت قله یخچال صعود کردیم. در نهایت، حوالی ساعت 18:30 به پایان مسیر در منطقه چم سرهنگ رسیدیم و با نیسان به سمت اقامتگاه بازگشتیم.
هشدار وزش باد شدید در ارتفاعات
بر اساس پیش‌بینی مدل ECMWF، بازه‌ی زمانی بین ساعت 12:00 تا 15:00 روز پنجشنبه با وزش بادهای ناگهانی و شدید در ارتفاعات منطقه همراه بود.
در این بازه، تندبادهایی با سرعت بالا به‌ویژه در نقاط تیغه‌ای و پرتگاهی مسیر خط‌الرأس گزارش شد.
- ساعت 12:0
سرعت متوسط باد: 29 km/h
تندباد (Gust): تا 65–70 km/h
جهت باد: جنوب‌غربی (رو به خط الرأس)
- ساعت 15:00
سرعت باد کاهش یافت، اما تندبادها همچنان محسوس بودند.
این بازه زمانی، پرتلاطم‌ترین بخش برنامه از نظر شرایط جوی بود.
بادهای شدید در پیمایش خط الراس باعث اختلال در تعادل نفرات شد و نیاز به تمرکز، رعایت فاصله ایمن و حرکت کنترل‌شده کاملاً محسوس بود.
📌 با توجه به قرار داشتن تیم در مسیر خط‌الرأس بین دو قله در این ساعات، اهمیت تحلیل پیش‌بینی هوا و مدیریت شرایط محیطی به‌خوبی نمایان شد.
«در ساعات 12 تا 15 وزش بادها جهشی بسیار قابل توجه و پیش‌بینی شده بود؛ در این شرایط، آمادگی برای مقابله با باد ضروری است.»
1- قله کلاه‌قاضی – ساعت 9:30
- ارتفاع: 3500 متر
- وجه‌تسمیه: بخاطر ظاهر مخروطی شکل قله و شباهت سنگ بزرگ بالای قله به کلاه قاضی های دوره عباسیان
- ویژگی زمین‌شناسی: صخره‌های خارا (گرانیت سخت و تیز)، برخی لایه‌های مرمر در شیب‌ها، تشکیل‌شده در دوران دوم زمین‌شناسی (مزوزوئیک)، با گسل‌های کوچک در جنوب شرقی قله
- ویژگی مسیر: شیب نسبتاً تند، نیاز به تعادل در باد شدید
- پوشش گیاهی: گون زرد، آویشن، زول، جارو بوته‌ای
- پوشش مار، خرگوش، گرگ، روباه، شغال، لاشخور مصری، شهباز، و آثار وجود پلنگ در گذشته‌های دور گزارش شده
2- قله سرخ‌کوه – ساعت 10:45
- ارتفاع: 3450 متر
- وجه‌تسمیه: رنگ متمایل به قرمز سنگ‌ها در آفتاب
- ویژگی زمین‌شناسی: آتشفشانی-رسوبی، ترکیب صخره‌های آهن‌دار
- ویژگی مسیر: مسیر نسبتاً ساده اما خط‌الراسی با پرتگاه‌های فنی، در بخشی از مسیر شمالی، لبه‌ای فنی با پرتگاه حدود 200 متری دیده می‌شود
- پوشش گیاهی: مرتع کوهستانی، آویشن و خارشتر
- پوشش جانوری: کبک، عقاب، شاهین، روباه
🌄 منظره فوق‌العاده به دره سرکان و کوه‌های غربی همدان
3- قله خاکو – ساعت 12:00
- ارتفاع: حدود 3350 متر
- وجه‌تسمیه: برخی محلی‌ها خاکو را به معنای "زمین خشک اما پرگیاه" می‌دانند که اشاره به سبزه‌زارهای بی‌چشمه در این بخش دارد؛
- ویژگی زمین‌شناسی: خاک نرم و چمن‌زارهای سبک با رگه‌های سنگ آهک
- ویژگی مسیر: عبوری نرم و آسان از خط‌الراس، بدون چالش فنی
- پوشش گیاهی: گندمیان، گزنه، شب‌بو، اسپند
- پوشش جانوری: سنجاب، لاک‌پشت کوهی، شغال
🌿 منطقه‌ای آرام و پوشیده از سبزه در میانه‌ی خط‌الراس
4- قله کوبری – ساعت 15:40
- ارتفاع: 3586 متر (بام جدید استان همدان)
- وجه‌تسمیه: "کو" به‌معنای کبک، "بری" به‌معنای زیاد – یعنی محل زندگی کبک‌های فراوان
- ویژگی زمین‌شناسی: گرانیت سفید، سنگ‌های مرمر فراوان در اطراف مسیر، وجود سنگ‌های دگرگونی در پایین‌دست قله، احتمال وجود گرانیت صورتی در دیواره شرقی
- ویژگی مسیر: صعود تدریجی با دید گسترده، مسیر سنگی اما نسبتاً با بادهای جهشی سنگین
- پوشش گیاهی: گون، چای کوهی، زول، بوته‌های گز، گونه‌های نادر گیاه "زرشک کوهی" در سایه‌سار سنگ‌ها دیده شد
- پوشش جانوری: بزکوهی، عقاب طلایی، کبک، روباه
🗻 قله‌ای باشکوه با نمای 360 درجه از زاگرس مرکزی
5- قله یخچال – ساعت 16:00
- ارتفاع: 3580 متر
- وجه‌تسمیه: سرمای همیشگی منطقه و احتمال وجود یخچال‌های طبیعی در گذشته
- ویژگی زمین‌شناسی: سنگ‌های آذرین فرسوده، مسیر صخره‌ای با دست‌به‌سنگ
- ویژگی مسیر: فنی، سنگی، با وزش بادهای شدید – نیازمند آمادگی فیزیکی
- پوشش گیاهی: اندک؛ شامل گلسنگ، خزه و گیاهان مقاوم به سرما
- پوشش جانوری: شاهین، خرگوش، گرگ، شغال
- باد جهشی سنگین – سه نفر به‌دلیل ایمنی از صعود نهایی صرف‌نظر کردند.
🗻 قله‌ای با ابهت و نمای مستقیم به قله‌ی الوند در جنوب شرقی
ساعت 13:40 بعد از قله خاکو و پیش از صعود به کوبری ناهار صرف شد.
ساعت 18:30 پایان پیمایش و بازگشت با نیسان به اقامتگاه
شب‌مانی: جشن تولد مربی با کیک، شام کباب، استحمام و استراحت کامل در اقامتگاه
روز دوم – گشت شهری فرهنگی
صبح جمعه پس از صرف صبحانه‌ای صمیمی و خانگی که شامل نیمرو با نان تازه بود و روز قبل توسط اعضای تیم تهیه شده بود، تیم آماده‌ی گشت شهری شد. ساعت 9:00 برنامه‌ی بازدیدها با مینی‌بوس آغاز شد.
صبحانه تیم:
- نیمرو دسته‌جمعی با نان تازه
- تخم‌مرغ و مواد مورد نیاز روز قبل توسط اعضای تیم از فروشگاه‌های محلی خریداری شده بود
- صرف صبحانه در فضای صمیمی اقامتگاه، در هوای مطبوع صبحگاهی
- گشت شهری شامل بازدید از نقاط تاریخی، فرهنگی و طبیعی تویسرکان:
پارک جنگلی کمربسته:
- موقعیت: 3 کیلومتر جنوب‌غربی تویسرکان، مجاورت روستای سرکان
- مساحت: حدود 15٬000 متر مربع
- درختان چنار کمربسته: شامل 6 اصله چنار با محیط تنه 7 تا 5 متر و ارتفاع حدود 30 متر ، ظاهراً شاخه‌های یک چنار کهن هستند کهن‌سالی بیش از 3000 سال؛ یکی از قدیمی‌ترین درختان جهان
- ثبت‌شده به‌عنوان پنجمین اثر طبیعی ملی ایران
- پوشش گیاهی: چنار، نارون، گردو، سرو
- ویژگی آبی: نهر دائمی که به سرسبزی و طراوت پارک می‌افزاید
- مزار پنهان: در اطراف چنارها، «آرامگاه پیر کمربسته» قراردارد؛ گمان می‌رود محل دفن ابوالمحجن ثقفی، سردار عرب صدر اسلام، شاعر و فاتح پس از اسلام در ایران باشد
- حس تجربه: ترکیب طبیعت کهن و رازآلودتاریخی برای بازدیدکننده بسیار تأثیرگذار است.
مقبره حیقوق نبی:
- در منابع یهودی و اسلامی، حیقوق نبی از پیامبران بنی‌اسرائیل و از معاصران دانیال نبی معرفی شده است. نقل است که کوروش کبیر دستور دفن محترمانه وی را صادر کرده
- موقعیت: انتهای خیابان شهید اشرفی اصفهانی، شهر تویسرکان
اهمیت تاریخی:
- آرامگاه پیامبر عهد عتیق، حدود 2700 سال قدمت
- ثبت در آثار ملی ایران (شماره 969، مورخ 8 اردیبهشت 1353)
- ویژگی‌های بنا: گنبد آجری، فضای سبز و نیمکت برای زیارت و آرامش – مقصدی مناسب برای بازدید معنوی
آرامگاه میررضی‌الدین آرتیمانی (بوستان و دریاچه مادر تویسرکان):
- موقعیت: روستای آرتیمان، 15 کیلومتری تویسرکان – دریاچه مادر در مجاورت
- معرفی شخصیت: شاعر و عارف صفوی، متولد روستای آرتیمان، در دوران شاه‌عباس اول به دربار راه یافت
- اشعار عرفانی و غزل‌های معروفش هنوز در حافظه ادبیات فارسی ماندگارند
- ویژگی بنا: معماری ایرانی-اسلامی، بنای آجری چهارگوش با پنجره‌های پنج‌ضلعی، در دل باغ و کنار دریاچه – محیطی آرام و خوش‌منظر برای تأمل
بازار قدیمی تویسرکان:
- موقعیت: مجاورت مسجد جامع و میدان مرکزی شهر
- قدمت و ویژگی فرهنگی:
- بنای اولیه صفوی (~370 سال پیش)، بازسازی در دوره قاجار
- معماری سنتی با طاق‌ضربی آجری، سرای بازار با چندین راسته
- سوغات و صنایع دستی: انواع نقل (بادامی، گردویی، گشنیزی، گل‌سرخ)، کلوچه سنتی، شیرمال، شیره توت/انگور، گردو (طلای سبز)
- «منبت‌کاری گل‌ریز» – تویسرکان یکی از مراکز برجسته این هنر در ایران
- فضا: دارای حمام خان، مدرسه تاریخی، مسجد جامع در هم‌جواری بازار
- بازار دارای راسته‌های آهنگران، بزازان و کفش‌دوزان است. حجره‌هایی با درهای چوبی منبت‌کاری‌شده هنوز در برخی بخش‌ها پابرجا هستند.
حرکت برگشت: ساعت 14:30
رسیدن به تهران: 20:30 در ترمینال غرب
نکات ویژه برنامه:
- جشن تولد مربی در اقامتگاه
- وزش باد شدید با سرعت حدود 80 کیلومتر در سراسر خط‌الراس؛ این بادها سرد نبودند اما آن‌قدر قدرتمند بودند که در تمام طول مسیر تلاش می‌کردند افراد را از زمین بلند کنند. در برخی نقاط، تیم ناچار می‌شد به‌صورت حلقه‌ای کنار هم بایستد تا تعادل حفظ شود و کسی زمین نخورد یا از مسیر منحرف نشود. استفاده از تجهیزات مناسب طوفان یا کویرنوردی مثل عینک ضد گردباد، پانچوهای بلند و عصاهای دومحوره در چنین شرایطی بسیار مفید و حتی ضروری به‌نظر می‌رسید.
- ضبط عکس و فیلم در طول مسیر
- خرید سوغاتی شامل گردو، نقل، کلوچه، شیره و صنایع‌دستی منبت‌کاری
- قله‌ها: کلاه قاضی، سرخ‌کوه، خاکو، کوبری، یخچال
- مدت پیمایش: حدود 12:30 ساعت
- مسافت طی‌شده: حدود 23.26 کیلومتر
- تعداد اعضای تیم: 9 نفر
هزینه برنامه:
در پایان، هزینه کلی برنامه برای هر نفر شامل موارد زیر بوده است:
- رفت و برگشت با اتوبوس
- گشت شهری
- دو وعده شام
- یک وعده صبحانه
مجموع هزینه دو روزه: 2٬010٬000 تومان
