کوه گرفتگی یا بیماری ارتفاع چیست؟
بسیار شنیده شده که بازیکنان فوتبال به مرور زمان شش‌هایشان بزرگ میشود و به تنفس اکسیژن زیاد عادت میکنند به همین صورت در نقطه‌ی مقابل یک کوهنورد حرفه ای به تنفس در شرایط با اکسیژن کم عادت میکند. اما قبل از اینکه این اتفاق بیافتد تجربه های سختی در ارتفاعات گریبان گیر کوهنوردان میشود.
کوه گرفتگی یا ارتفاع زدگی که معادل لاتین آن Altitude sickness میباشد یکی از شایع ترین بیماریها در میان کوهنوردانیست که به ارتفاعات بالا صعود میکنند. دقت داشته باشید که آنرا با کم آبی بدن یا احتمالا گرمازدگی اشتباه نگیرید چون گاهی علائم مشابهی بین آنها هست اما به هیچ وجه یکی نیستند.
میدانیم که در کنار دریا فشار هوا ۷۶۰ میلی متر جیوه است و با زیاد شدن ارتفاع، هوا رقیق می شود. پس به همان نسبت میزان اکسیژن هوا کمتر می‌‌گردد. کاهش تدریجی اکسیژن بیشترین تاثیرات خود را بر سیستم تنفسی و قلبی – عروقی خواهد داشت. تنفس در ارتفاعات تندتر و عمیق تر می شود و ضربان قلب با نیرو و تعداد بیشتری خواهد زد. بدن با این کار سعی دارد کمبود اکسیژن خود را جبران کند اما از طرفی دفع بیشتر دی اکسید کربن و کاهش اسیدیته خون منجر به احساسات ناخوشایند در فرد میشود. خون فرد در این حالت قلیایی شده و PH آن بالا می رود. و این حالت در صورت ادامه به مدت زیاد به هیچ وجه مطلوب نیست.
با ما باشید تا در مورد کوه گرفتگی و راهکهای هم هوایی در این نوشتار بیشتر آگاهی پیدا کنیم.
کوه‌گرفتگی چه زمانی اتفاق می افتد؟ چه باید کرد؟
کوهنوردان به حالاتی که دراثر افزایش ارتفاع، صعود سریع به ارتفاع بیش از ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ متر و یا فعالیت شدید بدنی در فردی بوجود می آید، کوه گرفتگی میگویند. کوه گرفتگی که با افزایش ارتفاع در کوهنورد اوج میگیرد را میتوان با راهکارهایی ساده برطرف نمود. البته حالات و نشانه ها در افراد مختلف یکی نیستند و ممکن است در موارد ابتلای شدید نیاز به کاهش ارتفاع و رساندن فرد به پزشک باشد. بعضی از افراد هر بار که به ارتفاع میانه می رسند هر چند سرعت صعود کم باشد دچار عوارض یاد شده می شوند و گروهی دیگر هرگز از ارتفاع تاثیر نمی پذیرند. در مواردی که علائم شدید مشاهده میشود باید سریعا ارتفاع را کم کرد وتا رسیدن به پزشک در صورت امکان از کپسول گاز اکسیژن استفاده کرد.
خردسالان و کودکان تا قبل از بلوغ در برابر انواع شدید بیماری کوه گرفتگی قرار می گیرند. بنابراین به عنوان یک راه حل قطعی ضمن حفظ آرامش در حرکت و صعود، در صورت بروز هر یک از حالات مذکور می باید صعود را متوقف و ارتفاع را تا حد ممکن کاهش داد. استفاده از مایعات شیرین و تمرینات بدنی و فرود و صعودهای مکرر در ارتفاعات پایین تر از ۴۰۰۰ متر نیز می تواند روش مناسبی برای جلوگیری از کوه گرفتگی باشد.
در حالت های ساده فردی که بخاطر ارتفاع دچار سردرد شده است باید ابتدا کمی استراحت کرده، نوشیدنی شیرین بنوشد. در صورت ادامه سردرد از مسکن‌های ملایم مانند استامینوفن و ایبوپروفن استفاده کند. توجه داشته باشید که از مسکن‌های مخدر دار مانند استامینوفن کدئین دار نباید استفاده کرد، زیرا مخدرها باعث کند کردن حرکات تنفسی می شوند که در این شرایط بسیار خطر ناک است.
علائم کوه‌گرفتگی
در حالت کلی این علائم برای تمامی افراد مشاهده نمیشود و در همه یکسان نیست اما مجموعه ای از این علائم در افرادی که به ارتفاع گرفتگی دچار میشوند به صورت زیر است:
- بی اشتهائی ، تهوع و استفراغ
- سردرد شدید
- افزایش غیر طبیعی ضربان قلب و دم و بازدم
- خستگی و ضعف
- قرمز شدن چشم ها
- بی خوابی ( قطع و وصل تنفسی )
- عدم تشخیص صحیح ( قاطی کردن )
- خوابهای آشفته
- کاهش بینایی و شنوایی و خلط آجری رنگ
کوه‌گرفتگی و هم‌هوایی چیست؟
وفق دادن یا به اصطلاح رایج هم هوایی، یکی از بهترین روش های پیشگیری و حتی درمان این بیماری است.
باید به این نکته توجه داشت که اقرار به ابتلا به این بیماری به هیچ وجه از شایستگی‌های کسی نمی کاهد. و باید با کاهش سرعت و استراحت در میان راه صعود بدن را با میزان اکیژن موجود در هوای کوه وفق داد. بنابراین نباید به هیچ وجه علائم را مخفی و قبل از وفق یافتن بدن به شرایط جدید به صعود ادامه داد.
یکی از دلایل اصلی بیماری ارتفاع، صعود با سرعت بالا است. بنابراین یکی از راه‌های موثر مقابله با بیماری ارتفاع صرف وقت بیشتر جهت صعود و یا صعود و فرود به نقطه قبل در یک روز و صعود مجدد در روز بعد می باشد تا بدن شما بتواند خود را با کاهش تعداد مولکولهای اکسیژن سازگار کند. به این روش هم هوایی گویند که معمولا ۱ الی ۳ روز برای هر ارتفاعی زمان میبرد.
تغییرات زیادی در بدن رخ می‌دهد تا بتواند اجازه عمل با اکسیژن کاهش یافته را پیدا کند. افزایش عمق هر تنفس و افزایش فشار سرخرگهای ریوی خون را مجبور میکند تا در قسمتهایی از ریه که در حالت عادی، در ارتفاع دریا از آنها استفاده نمیشود، جریان پیدا کند. از طرفی نیز بدن گلبولهای قرمز بیشتری جهت حمل اکسیژن و آنزیم خاصی که اکسیژن رسانی را تسهیل میکند را بیشتر تولید می کند.
اصول کلی در هم‌هوایی:
- باید مدام و با برنامه ریزی تکرار بشود تا به حداکثر تطبیق و هم هوایی برسید.
- این تکرار باید با فاصله مناسب انجام شده تا بیشترین تاٍیرگذاری را داشته باشد.
- باید متناسب با هدف شما برای صعود باشد.
- باید با استراحت کافی تمرینات هم‌هوایی را پر کرد.
- این مکانیسم سریع بدست نمی آید.
- در ارتفاع های بالاتر از ۷۵۰۰ متر هم هوایی تقریبا بی تاثیر است.
- افراد مختلف از نظر سرعت هم هوا شدن با هم فرق دارند و این ربطی به تجربه یا مهارت شخصی ندارد.
راهکار دارویی
یکی دیگر از راه‌های مقابله با بیماری ارتفاع مصرف داروهای پیش گیری کننده همچون دیاموکس(استازولامید) است. این روش به شما اجازه می‌دهد سریع تر تنفس کنید، اکسیژن بیشتری را متابولیزه کرده و درنتیجه علائمی که به علت اکسیژن رسانی ضعیف ایجاد شده بودند به حداقل خواهند رسید. این مورد بخصوص در شب که فعالیت تنفسی کاهش می یابد مفید است.
از آنجا که برای تأثیرگذاری دیاموکس وقت لازم است توصیه میشود که ۲۴ ساعت قبل از رفتن به ارتفاع مصرف شود و حداقل برای ۵ روز در ارتفاعات بالاتر مصرف ادامه یابد. دوز پیشنهادی داروی مصرفی ۲۵۰ میلی گرم در هر ۸ ساعت می باشد. از آنجا که هیچ دارویی بدون عوارض نمی باشد توصیه میشود ددر صورت داشتن هرگونه حساسیت دارویی و برای مصرف آن با پزشک مشاورتان این مورد را به مشورت بگذارید.
با توجه به این که این دارو درمان متداول شناخته شده و بسیاری از پزشکان این را توصیه نمی کنند، هم هوایی داشتن قبل از صعود و کاهش ارتفاع به محض ارتفاع زدگی بهترین راه مقابله با این بیماری است.
منبع: کوه مارکت
