تصويرسازي ذهني و كوه نوردي

تصوير سازي ذهني از موضوع هاي مهم وكاربردي در روان شناسي است به طوري كه به عنوان يك روش عمده در بهبود و افزايش كارايي افراد و حتي درمان هاي شناختي مورد استفاده قرار مي گيرد. به بيان ساده ، تصويرسازي فرايندي است كه فرد از طريق آن صحنه ها و تصاويري را در ذهن خود مي پروراند ، مي بيند و حس مي كند. تصوير سازي ذهني راهي بنيادي براي دستيابي و استفاده از منابع بي پايان مغز جهت نيل به اهداف و كشف توانايي هاي انسان است . مطالعه پيرامون تصوير سازي ذهني و ارتباط آن با اجراي ورزشي از اوايل قرن بيستم آغاز گرديد و از طريق بررسي نمودار فعاليت الكتريكي عضله (electromyogram) ، هنگامي كه يك آزمودني حركت اندامي را تصور مي كرد ، تحريكات جزيي در عضلات او ثبت گرديد و نشان داد كه تصاويرذهني باعث انتقال تكانه ها (impulses) به عضلات درگير درفعاليت شده و چنان چه به طور صحيح مورد استفاده قرار گيرد موجب ارتقاي كيفيت در اجرا وآموزش بهتر در ورزش كاران مي گردد. آن چه در حال حاضر پذيرفته شده اين است كه تصوير سازي در تشكيل طرح ذهني يي كه براي ايجاد يك برنامه حركتي درسيستم اعصاب لازم است ، به فرد كمك مي كند تا از طرح ذخيره شده به عنوان راهنمايي براي اجراي مجدد مهارت در آينده استفاده نمايد. از تصوير سازي ذهني جهت ياد گيري مهارت هاي ورزشي جديد و تعميق آموزش هاي قبلي از جمله ايجاد اطمينان وآگاهي از توانايي خود ،كمك به اصلاح مهارت ، آمادگي براي انجام صعودها، كمك به بازيافت و توانبخشي رواني و آماده سازي ذهني ، ايجاد و افزايش انگيزش دربين كوه نوردان و سنگ نوردان مي توان استفاه نمود. انجام تصويرسازي ذهني نياز به تمرين و ممارست دارد تا به شكلي صحيح به كار برده شود . همان طور كه سطح مهارت جسماني افراد متفاوت است سطح مهارت درايجاد تصاوير واضح و كنترل شده نيز متفاوت است. براي كسب مهارت و تبحر در تصوير سازي ذهني توجه به عوامل زير ضروري است: 1- يك تصوير براي اثر بخش بودن بايد واضح و روشن باشد. وضوح تصوير به ميزان درگير شدن همه ي حواس در خلق آن مرتبط است . كوه نورد يا سنگ نوردي كه تماس دست خود را با گيره هاي سنگ و صعود يك مسير دشوار تصور مي كند ، بايد بتواند اين تماس و صعود را در ذهن خود ببيند، حس كند و با تمام وجود آن را لمس نمايد و اين امر نيازمند تكرار و تمرين است. 2- عامل مهم ديگر در تصوير سازي ذهني اثربخش، قابليت كنترل( controllability) آن است. بدين معني كه ورزش كاران بايد بتوانند تصاويرشان را كنترل كنند. قابليت كنترل ، به توانايي فرد در دست كاري يا تغييرتصاوير ذهني مطابق با ميل خود گفته مي شود. آيا شما مي توانيد صعودي را كه مي خواهيد انجام دهيد تصور كنيد؟ اين كارممكن است ساده به نظر برسد اما بسياري از ورزش كاراني كه مي توانند تصاوير ذهني خود را آهسته و معكوس كنند داراي كنترل خوبي هستند. تصوير سازي ذهني بايستي با تمرين هاي بدني همراه باشد واين امر بيانگر آن است كه تصوير سازي ذهني اغلب براي ورزش كاران زبده و با تجربه مفيدتر است زيرا در تصويرسازي ذهني نيز تجربه كسب كرده اند. 3- براي ايجاد تصاوير ذهني واقعي تر بايد بر تصور كامل رفتار تمركز كرد ، يعني اگر تصويرذهني ساخته شده صحيح و كامل نيست لازم است مجددا تلاش شود ودر ذهن اصلاح گردد. اين امر در واقع همان قانون تمرين بدني است كه درتمرين ذهني نيز به كار برده مي شود. براي مثال جهت صعودبه يك قله يا مسيري بر روي سنگ بايد مرور ذهني به آهستگي و با جزئيات كاملي از مسير و ازطريق دريافت اطلاعات از منابع موجود انجام گيرد و پيامد انجام آن تصوير ذهني يعني رسيدن به نتيجه دلخواه نيز به شكل ذهني مرور گردد. براي اين كه تصوير اثربخش باشد ، بايد نتيجه ي تصور شده همان چيزي باشد كه صعود كننده به دنبال آن است. 4- شروع تمرين هاي ذهني ، بايد در محيطي آرام كه مانع ايجاد تمركز نباشد آغاز و انجام پذيرد تا اين آرامش باعث تسهيل درگيري تمام حواس طي تصوير سازي ذهني گردد، اما با تمرين و پيشرفت مهارت هاي تصوير سازي ، مي توان حتي زماني كه عوامل مزاحم و منحرف كننده اي نيز وجود دارد به انجام آن پرداخت . تهيه و تنظيم : علي رضا احمدي منابع جهت مطالعه بيشتر 1- رابرتس.گلين- روان شناسي ورزش- ترجمه محمدكاظم واعظ موسوي- انتشارات رشد1388 2 - لوسيا استپا- تصوير سازي ذهني وخودتهديدشده- ترجمه احمدبرجعلي و همكاران- نشرارجمند 1392 3 - احمدي.علي رضا- روان شناسي كوه نوردي – انتشارات نيلوفران 1391